|
โครงการพัฒนาระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์เพื่อสนับสนุนการตัดสินใจในการบริหารจัดการ
และการใช้ประโยชน์ที่ดิน :
กรณีศึกษาในเขตพื้นที่สูงบริเวณอำเภอเขาค้อและอำเภอหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์
โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ สมบัติ อยู่เมือง
ศูนย์วิจัยภูมิสารสนเทศเพื่อประเทศไทย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย [ GISTHAI ]
e - mail : ysombat@chula.ac.th
 |
| แผนที่แสดงสภาพการใช้ที่ดินในพื้นที่ศึกษา |
การวางแผนจัดการพื้นที่ที่มีความซับซ้อน มีการคาบเกี่ยวระหว่างหน่วยงานราชการและประชาชนหลายฝ่าย จำเป็นที่จะต้องดำเนินการเป็นขั้นตอนตามลำดับ และมีกิจกรรมเฉพาะในแต่ละขั้นตอน หากการวางแผนจัดการไม่เหมาะสม จะมีผลกระทบต่อกระบวนการการวางแผนทั้งหมด ตลอดเวลาที่ผ่านมา การวางแผนการบริหารจัดการที่ดิน และการแก้ไขปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้น เช่น การแก้ไขปัญหาข้อขัดแย้งในการใช้ประโยชน์ ปัญหาการบุกรุก ปัญหาการจัดสรรที่ดินทำกิน มีการใช้ข้อมูลต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะข้อมูลเชิงพื้นที่เข้ามาช่วยในการวางแผนและการตัดสินใจน้อยมาก ซึ่งทำให้การตัดสินใจและการวางแผน ไม่มีพื้นฐานของข้อเท็จจริงหรือข้อมูลรองรับ ทำให้ผลลัพธ์ของการตัดสินใจขาดความสอดคล้องกับสภาพความเหมาะสมในการใช้ประโยชน์ในแต่ละพื้นที่ และที่สำคัญคือไม่มีเหตุผลหรือข้อเท็จจริงที่ชัดเจนและเป็นจริง ที่สามารถสร้างการยอมรับจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ซึ่งจะสามารถลดข้อขัดแย้งในการใช้ประโยชน์ที่ดินได้ ทำให้ภาครัฐจำเป็นต้องหาแนวทางในการแก้ไขปัญหาการจัดการที่ดินที่เหมาะสมและยั่งยืน จึงควรอิงอยู่บนพื้นฐานของข้อมูลและข้อเท็จจริงของพื้นที่เป็นเงื่อนไขหลัก ซึ่งการศึกษานี้ได้ทำการพัฒนาระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์เพื่อสนับสนุนการตัดสินใจในการบริหารจัดการที่ดิน (Geographic Information System for Land Management Decision Support) โดยระบบจะประกอบด้วยข้อมูลฐานข้อมูลในเชิงพื้นที่ (Spatial Database) ที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการที่ดิน
การศึกษาวิจัยครั้งนี้เป็นการศึกษาโดยคณาจารย์และนักวิชาการจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยร่วมกันดำเนินการศึกษา เป็นการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (Geographic Information System: GIS) เทคโนโลยีการสำรวจระยะไกล (Remote Sensing) และแบบจำลองทางคณิตศาสตร์ ในการวางแผนจัดการพื้นที่ลุ่มน้ำ โดยพิจารณาจากปัจจัย ข้อจำกัดด้านต่าง ๆ ที่ส่งผลกระทบต่อการใช้ประโยชน์พื้นที่ อันได้แก่ ปัจจัยทางด้านกฎหมาย ระเบียบข้อบังคับต่าง ๆ รวมทั้งสภาพทางกายภาพของพื้นที่ อันได้แก่ ลักษณะความลาดชัน การใช้ประโยชน์ที่ดิน ตลอดจนความเสี่ยงของพื้นที่ในการเกิดดินถล่ม-น้ำท่วมฉับพลัน ซึ่งนับได้ว่าเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบอย่างรุนแรง จากการเปลี่ยนแปลงสภาพพื้นที่ในช่วงเวลาที่ผ่านมา เป็นต้น ซึ่งกระบวนการวางแผนการจัดการพื้นที่นั้นจำเป็นต้องมีการผสานศาสตร์ด้านต่าง ๆ เข้าด้วยกัน ในการศึกษาครั้งนี้ได้พยายามพัฒนาต้นแบบของระบบสนับสนุนการตัดสินใจในการวางแผนจัดการพื้นที่ โดยใช้โปรแกรมประยุกต์ ModelBuilder ร่วมกับภาษา Avenue Script ซึ่งเป็นโปรแกรมสำหรับพัฒนาโปรแกรมประยุกต์บนโปรแกรม ArcView GIS ซึ่งสามารถให้ผู้ใช้ทำการปรับเปลี่ยนค่าพารามิเตอร์ต่าง ๆ ที่สำคัญ ซึ่งเกี่ยวเนื่องกับการวางแผนเชิงพื้นที่ และสามารถนำโปรแกรมประยุกต์ดังกล่าวไปใช้ในการวางแผนเชิงพื้นที่ในบริเวณอื่นได้
ระบบที่พัฒนาขึ้นสามารถนำมาใช้ในการวิเคราะห์ความเหมาะสมในการใช้ประโยชน์พื้นที่ให้สอดคล้องกับสภาพข้อเท็จจริงในพื้นที่นั้นๆ และสอดคล้องกับความต้องการของผู้ใช้ ซึ่งผลการวิเคราะห์ดังกล่าว จะเป็นข้อมูลพื้นฐานในการตัดสินใจ ที่นำไปสู่การจัดทำแนวทาง และวางมาตรการ ข้อตกลงในการแก้ไขปัญหาที่ดินทำกินและการใช้ประโยชน์ที่ดินของประชาชนหรือเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องในพื้นที่ เพื่อหาข้อตกลง ข้อยุติร่วมกันในการใช้ประโยชน์ที่ดินในพื้นที่ เพราะที่ดินถือเป็นต้นทุนทางสังคม และเป็นต้นทุนในการดำรงชีวิตของมนุษย์ ซึ่งการใช้ประโยชน์ที่ดินของแต่ละบุคคล จะส่งผลกระทบต่อกิจกรรมอื่นๆ ที่อยู่บริเวณข้างเคียงอย่างไม่อาจหลีกเลี่ยง การถือสิทธิครอบครองนั้นเป็นเรื่องของส่วนบุคคล แต่การใช้ประโยชน์ที่ดินควรเป็นสิทธิของส่วนรวม สิทธิของประชาชนในพื้นที่ที่จะสามารถร่วมกันกำหนดมาตรการ วางแผน ควบคุมและดูแลการใช้ประโยชน์ที่ดินให้สอดคล้องกับสภาพพื้นที่ และไม่สร้างผลกระทบให้กับสิ่งแวดล้อมและกิจกรรมอื่นๆ ในบริเวณข้างเคียง เพื่อให้เกิดการพัฒนาที่มั่นคงและยั่งยืน
|
